Veel mensen vragen mij hoe een bepaalde culturele eigenschap ontwikkeld is – waar het vandaan komt, waarom het op deze manier tot uiting is gekomen…. en ik heb meestal geen antwoord op die vraag. Wetenschappers die onderzoek doen naar cultuur en cultuurverschillen, observeren gedrag en vragen naar normen en waarden, vergelijken de observaties en gegevens met andere culturele groepen en proberen daaruit conclusies te trekken. Die conclusies zijn echter altijd mogelijkheden, opties of waarschijnlijkheden (als dat een woord is). Zeker weten doen we het bijna nooit aangezien veranderingen zich meestal geleidelijk en over een lange periode voordoen.
Soms stuiten we echter op een situatie waar we ‘live’ een cultuurverandering waar kunnen nemen. Op dit moment gebeurt dit in Nigeria, onder invloed van de ebola-epidemie.
Nigeria is een multi-actief land (volgens de cultuurindelingen van Lewis) – een land waar het onderhouden van relaties centraal staat in het leven. Nigerianen zijn expressief en kennen een kleine persoonlijke ruimte. Tel dit bij elkaar op en je hebt een cultuur waar mensen heel veel fysiek contact hebben. De Nigeriaanse begroeting is de handdruk, en het is de gewoonte om iedereen die je tegenkomt, ook in winkels en je collega’s op het werk, te begroeten met een handdruk. Nu blijkt de handdruk een uiterst effectieve methode om het ebola-virus te verspreiden.
De gezondheidsautoriteiten raden daarom de Nigeriaanse bevolking aan fysiek contact en zeker het handen schudden te vermijden. Dit creëert een culturele spanning, want de mensen hebben de behoefte, gevormd door jarenlange gewoonte, om een contact te bekrachtigen met een aanraking. De gouverneurs van de 36 staten van Nigeria zijn daarom begonnen elkaar te begroeten met een vuist-stoot (en ook stond er een fles handontsmettingsmiddel prominent op tafel bij een persconferentie). De vuiststoot geeft 10 keer minder bacteriën door dan de handdruk – zo laten de resultaten van een onderzoeksgroep van de universiteit van Aberystwyth zien (Het onderzoek is – opportuun- gepubliceerd in de augustus-editie van het American Journal of Infection Control)
Invloedrijke personen geven het goede voorbeeld, hopelijk doet dit volgen. Het zou dus best kunnen zijn dat binnen een paar weken Nigerianen elkaar routinematig met de vuiststoot begroeten en dat zij dit blijven doen lang nadat het ebola-gevaar geweken is. In dat geval wordt de nieuwe gewoonte om elkaar met een vuiststoot te begroeten, en wordt dit dus cultuur (gewoonte is afgeleid van ‘gewoon’, dat wat je gewend bent, je cultuur dus) . We kunnen dit proces niet forceren, we zullen het vanzelf zien!