De Europese Unie kent een hedendaagse toren van Babel; het Directoraat-Generaal Vertaling (DGT) van de Europese Commissie. Hier werken meer dan 100 specialisten aan de vertalingen van alle officiële teksten van de Europese Commissie. Deze teksten dienen vaak als basis voor nationale wetgeving, en het is derhalve van het grootste belang dat de stukken exact vertaald worden. Helaas is dat onmogelijk. In de Europese Unie zijn er op dit moment 24 officiële talen, en aangezien talen nooit letterlijk woord voor woord naar een andere taal omgezet kunnen worden, ontstaan er nooit 24 identieke stukken tekst als het DGT er klaar mee is. Met enige regelmaat komen er dus zaken voor het Europese gerechtshof die draaien om de interpretatie van een tekst.
Kun je je voorstellen wat voor een druk dit legt op de vertalers die werken bij het DGT? Ze gebruiken uiteraard wel een systeem waar standaardtermen en -zinnen in vastgelegd worden, maar ook deze database is het product van mensen, en daarmee dus menselijke interpretaties.
In dit soort situaties vraag ik me altijd af welke invloed cultuur heeft op een vertaling. Het DGT vertaalt geen abstracte werkelijkheid, maar een interpretatie van de werkelijkheid. Elk voorstel, elke wetgeving is in feite een bedoeling. En om een boodschap correct over te brengen, moet de zender rekening houden met het referentiekader van de ontvanger van de boodschap.
Een voorbeeld hiervan is het beleefde, indirecte taalgebruik van een Zuid-Europeaan. Hij kan aan een stagiaire vragen iets voor hem te doen ‘wanneer je er aan toe komt’. Hiermee wordt echter ‘doe dit zo snel mogelijk’ bedoeld. Een direct communicerende Nederlander kan dit verzoek opvatten als een taak die geen grote prioriteit heeft, en misschien denkt de stagiaire dat het goed is als de taak voor het einde van de week klaar komt – en komt vervolgens in de problemen!met het referentiekader van de ontvanger.
Het lijkt mij een onmogelijke opgave om al deze nuances te behouden als alle stukken in 24 talen vertaald moeten worden, maar officiële stukken in het Engels verspreiden is ook de oplossing niet vanwege de geringe Engelse taalkennis van vele Europarlementariërs – maar dat is een onderwerp voor een hele nieuwe blog….
In dit artikel van Die Zeit komt de babilonische spraakverwarring uitgebreid aan bod: Brüssel ist das neue Babel