Culturele verschillen: Individualisme vs Collectivisme

Een belangrijk cultuurverschil dat gevolgen heeft waarop mensen hun dagelijkse werkzaamheden uitvoeren en keuzes maken wat betreft scholing, carriere en samenwerkingen, is het niveau van individualisme (of het andere uiterste; collectivisme) dat in een groep gemeten kan worden. Deze term is bedacht door Geert Hofstede en is een van de ‘6 dimensies van cultuur’. 

In Individualistische culturen, waar Nederland ook toe behoort, leren kinderen om als ‘ik’ over zichzelf te denken. Als een leraar in de klas een vraag stelt, wordt van de leerlingen verwacht dat zij hun hand opsteken als zij het antwoord op de vraag weten, en horen ze ook individueel antwoord te geven op vragen. Bij het schrijven van een opstel moeten kinderen hun eigen visie en gedachten weergeven.

Iedereen hoort een eigen mening te hebben, en dit wordt ook gezien als een karaktereigenschap van een eerlijke persoon. In onze samenleving worden we gestimuleerd om ‘zelfverwezenlijking’ te bereiken, het beste uit onszelf te halen, om aan zoveel mogelijk ‘zelfontplooiing’ te doen.

Hoe anders gaat het er aan toe in collectivistische culturen! Hier staan onderlinge banden centraal. De hele samenleving is opgedeeld in groepen, vaak familiegroepen. Daarnaast kan iemand behoren tot etnische groepen, een school en later bedrijf, of ook een beroepsgroep. In collectivistische culturen gaat de groep voor ALLES, dus ook voor het belang van het individu. Harmonie moet tegen elke prijs bewaard worden en er is weinig privacy. Kinderen leren over zichzelf te denken als ‘we’.

Je vindt collectivistische samenlevingen vaak (maar niet altijd; Japan is een grote uitzondering) in omgevingen waar het moeilijk is ‘alleen’ te overleven, waar individuen niet op de hulp en bescherming van een overheid kunnen rekenen en daarom veiligheid en zekerheid binnen een groep zoeken.

Het hebben van goede relaties met een uitgebreide familie (niet alleen het directe gezin maar ook neven en nichten, (oud-) ooms en tantes) kan dan letterlijk het verschil tussen leven en dood maken! Deze bescherming brengt natuurlijk ook verplichtingen met zich mee; iedereen helpt elkaar.

Zakelijke context

In de zakelijke wereld uiten de verschillen op dit aspect zich voornamelijk in de manier waarop nieuwe contacten aangegaan worden, de manier waarop beslissingen genomen worden en hoe met personeel wordt omgegaan.

Als een zakelijke relatie uit een collectivistische cultuur komt, dan zal hij/zij voornamelijk loyaal zijn t.o.v. de leden van zijn eigen groep. Het zal ook belangrijk zijn voor deze partner om zijn sociale positie binnen zijn groep te behouden of te vergroten.

Het grootste nadeel van zakendoen met collectivisten is je het risico loopt benadeeld te worden als je zakenpartner geen enkele connectie met jou heeft. Dat wat wij ‘sociaal besef’ of ‘sociale verantwoordelijkheid’ noemen wordt bij collectivistische culturen beperkt tot de groep (de familie, het bedrijf, het land).

Daarentegen, als je (tijd en moeite) in een relatie investeert, en/of een introductie door een derde persoon die tot de groep behoort verkrijgt, dan behoor je óók tot de groep en kun je op levenslange loyaliteit en steun rekenen – en dit is de andere kant van de medaille die dan ook meteen het grootste voordeel van zakendoen met collectivistische culturen vertegenwoordigt.

Ook het nemen van beslissingen staat in het teken van de belangen van de groep. Mensen uit collectivistische culturen hebben normaal gesproken een langetermijnvisie – zij denken ook aan de belangen van de volgende generatie van de groep.

Het overleven van hun bedrijf is belangrijk; het komt niet vaak voor dat een zakenman snel zijn slag wil slaan om te gaan rentenieren op een tropisch eiland. Het is beter voor de groep om een stabiel, winstgevend bedrijf op te bouwen dat werkgelegenheid en zekerheid biedt voor zo veel mogelijk leden van de groep. Soms staat deze hang naar zekerheid creatieve oplossingen en innovaties in de weg. Dat ligt meer in de lijn van de individualisten.

Wanneer je zaken doet met zo’n bedrijf is het juist vaak de flexibiliteit en de creativiteit van de Nederlanders die erg op prijs gesteld wordt. Het kan de basis zijn van een lang en vruchtbare samenwerking.

Tenslotte, in collectivistische landen worden de leden van de groep als het meest betrouwbaar gezien. Daarom worden in een groeiend bedrijf belangrijke posten vaak aan leden van de groep vergeven. Met een beetje geluk is er iemand beschikbaar met de juiste opleiding, maar het selecteren van personeel is zeker niet gebaseerd op opleiding, kwaliteiten en ervaring.

Je kunt dus gemakkelijk te maken krijgen met gesprekspartners die posities bekleden die in jouw ogen niet overeenkomen met hun profiel. Probeer in dit soort situaties te bedenken gekozen zijn om hun betrouwbaarheid en loyaliteit, en probeer om eventueel gebrek aan kwalificaties heen te werken. Vaak hebben zij medewerkers of adviseurs die wel het juiste niveau hebben.