Kan ik de cultuur veranderen van een groep waar ik niet toe behoor?
Cultuur verbindt mensen. Cultuur ‘doe’ je niet in je eentje, cultuur is wat ervoor zorgt dat groepen mensen met gedeelde waarden elkaar vinden en bij elkaar blijven. Cultuur faciliteert ook communicatie waardoor de mensen van eenzelfde cultuur eenvoudiger samen kunnen werken. Dat betekent dat cultuur iets is wat tussen mensen van eenzelfde groep plaatsvindt.
Wil je deel uitmaken van een (culturele) groep dan heb je twee zaken nodig; ten eerste moet je de waarden van die cultuur kennen en er (in ieder geval gedeeltelijk) met die waarden eens zijn. Ten tweede moet je de zichtbare kenmerken van de cultuur (voornamelijk gedrag, maar ook symbolen en rituelen) kennen zodat je het gedrag van de mensen van jouw culturele groep correct kunt interpreteren – en natuurlijk ook zelf ook goed begrepen kunt worden.
De omgangsvormen, symbolen en rituelen van de groep zijn de uitdrukking van de onderliggende waarden. Op het moment dat de omgangsvormen niet passen bij de huidige omstandigheden, kan een aanpassing nodig zijn om het succes van de groep te beschermen.
Bijvoorbeeld, voor de tweede wereldoorlog was het in de Verenigde Staten zeer ongewoon voor vrouwen om buiten het huis te werken. Het was niet alleen een gewoonte; toegang tot (hoger) onderwijs en regelgeving omtrent toegang tot werk voor getrouwde vrouwen, stemrecht; en financiële onafhankelijkheid van mannen gaven aan dat het idee dat (getrouwde) vrouwen beter voor het gezin en huishouden konden zorgen, stevig verankerd was in de maatschappij.
De tweede wereldoorlog zorgde voor een tekort aan arbeidskrachten en dit veroorzaakte een versnelling van de toetreding van meer vrouwen tot de arbeidsmarkt. Deze trend past binnen de ontwikkeling van gelijke rechten voor mannen en vrouwen, die nog steeds gaande is. Als de onderliggende waarden van de Amerikanen niet mee veranderd zouden zijn dan zou men na het einde van de oorlog – dus zo gauw het onmiddellijke, praktische probleem opgelost was – weer teruggekeerd zijn naar een situatie die past bij de waarden van de groep. In de VS heeft de oorlog blijkbaar een proces versneld waar de groep klaar voor was. De crisis heeft ervoor gezorgd dat de mensen die er al klaar voor waren, hun kans grepen. Dat creëerde een nieuwe werkelijkheid, wat aan de twijfelaars liet zien dat de nieuwe werkelijkheid acceptabel was. Deze twee groepen samen waren groot genoeg om het proces naar gelijke rechten voor mannen en vrouwen te ondersteunen.
Cultuurverandering gaat dus vanzelf, met horten en stoten; en aanpassing van waarden, normen en gedrag gaan hand in hand.
Dat gezegd hebbende, het is nooit aan een buitenstaande om een cultuurverandering op te leggen. Verandering van cultuur kan alleen van binnenuit gebeuren, door de groepsleden zelf. Er is dan wel een meerderheid nodig om een beweging in gang te zetten. Wat nu als je niet tot de groep behoort maar groepsleden wel wilt helpen?
De meest effectieve hulp die je kunt bieden is de leden van de groep alternatieve oplossingen laten zien. Mensen kunnen misschien ontevreden zijn met de huidige situatie, maar de menselijke aard heeft de neiging om het onbekende te vrezen en lang met een niet-ideale maar wel bekende situatie door te leven. Door in contact te treden met de groep en ze een alternatief scenario te laten zien of misschien zelfs ervaren, wordt een mogelijke verandering concreter en daarmee aantrekkelijker.
Uiteraard moet de verandering wel aansluiting hebben met de diep liggende waarden van de cultuur, en een logische stap zijn in de ontwikkeling van de cultuur.
Hoe ver kan ik gaan?
Mensen die andere keuzes gaan maken, gaan andere waarden aanhangen dan de rest van de groep. Zij lopen dus het risico dat als de groep de verandering niet mede doormaakt of accepteert, dat deze persoon niet meer tot de groep behoort of mag behoren, omdat dan blijkbaar het gevoel ontstaat dat er niet meer voldoende onderliggende waarden gedeeld worden om zich tot dezelfde groep te rekenen. Dit is een significant risico voor een persoon, omdat we groepsdieren zijn en een hele grote drive hebben om tot een groep te behoren. Het is aannemelijk dat de meeste mensen, onbewust, niet het risico willen nemen om door hun groep verstoten te worden.
Vanuit een moreel perspectief betekent dit dat je bereid moet zijn de rebellerende leden in jouw groep op te nemen als hun wensen zo ver gaan dat de meerderheid van de groepsleden vindt dat er niet meer voldoende gedeelde waarden zijn en ze dus uitsluit van de groep.